Τα τείχη της Αδριανούπολης (7)-Edirne surları (7)-Edirne walls (7)

Η ανατολική πλευρά των τειχών

Και ήδη προχωρούμε στην ανατολική πλευρά του τείχους. Μπροστά από αυτήν περνάει η κεντρική λεωφόρος, που χωρίζει την πόλη σε δυο τμήματα , στο μουσουλμανικό και μη, και σ` αυτήν βρίσκονται τα πλουσιότερα και ωραιότερα καταστήματα. Η πλευρά αυτή έχει μήκος 720 μέτρα.

 Γύρω στα 200 μέτρα από τον πύργο βρίσκεται μια σιδερένια πύλη που ονομάζεται Ταούκ-καπού , δηλαδή πύλη των ορνίθων. Γιατί πράγματι δίπλα της βρισκόταν η ονομαστή αγορά των ορνιθοπωλών. Στην εσωτερική επιφάνεια της πύλης ήταν εντοιχισμένο κάποιο ακρωτηριασμένο ανάγλυφο ανθρώπου , σύμφωνα με άλλους όμως όρνιθας. Η πύλη αυτή , σύμφωνα με τη σωστή παρατήρηση του κ. Χατζή Ιωάννη Παρασχίδη δεν υπήρχε παλιά, αλλά ανοίχτηκε από τους Οθωμανούς μετά την άλωση της πόλης. Αυτό το συμπεραίνουμε από το ότι δεν υπάρχει αντίστοιχη πύλη στη Δ. πλευρά.

Μετά από 150 μέτρα συναντούμε άλλη πύλη, που αρχικά ονομαζόταν Ιντζιλέρ-καπού (ο Ιγνάτιος Ναζιανζού την ονομάζει Βελονόπορτα) και Σταμπόλ καπουσού , γιατί μπροστά από αυτήν περνούσε η οδός προς την Κωνσταντινούπολη. Αλλά το δεύτερο όνομα της πύλης γρήγορα ξεχάστηκε , επίσης και το πρώτο, γιατί η αγορά των Ινιτζήδων (βελονοπωλών) μεταφέρθηκε σε ιδιαίτερο τμήμα της αγοράς του Αλή πασά . Αντί γι` αυτά τα ονόματα γινόταν, και μέχρι σήμερα γίνεται, χρήση του ονόματος

Μπαλούκ παζάρ καπουσού, γιατί δίπλα της ιδρύθηκε η αγορά των ιχθυοπωλών. Στην πύλη υπήρχε ανάγλυφο Ιχθύος, που όμως εγώ δεν ευτύχησα να το δω. 

Η πύλη αυτή είχε αντίστοιχη στη Δ. πλευρά την πύλη του Βορέως (Κετσετζιλέρ καπού), με την οποία συγκοινωνούσε με ελικοειδή δρόμο, που ήταν ένας από τους κυριότερους της πόλης. Σ` αυτό το δρόμο υπήρχαν δυο μουσουλμανικά τεμένη , η εκκλησία του Σωτήρος Χριστού, η μεγάλη θολοσκεπής μητρόπολη της Αγίας Σοφίας που μετατράπηκε σε τέμενος και επίσης η εκκλησία των Αγίων Θεοδώρων που έγινε και αυτή τέμενος. Φαίνεται λοιπόν ότι η πύλη αυτή υπήρχε και πριν από την άλωση και ίσως είχε το όνομα των ιχθυοπωλών , που επικράτησε μετά από αυτά. Είχε και αυτή δυο τετράγωνους πύργους για την ασφάλειά της , που προεξείχαν λίγο από τη γραμμή των τειχών και ήταν συνδεδεμένοι με χαμηλή αψίδα. Το 1848 έπεσε ο ένας από τους δύο από ισχυρό σεισμό και ο νομάρχης Αδριανουπόλεως Ρουστέμ πασάς διέταξε να κατεδαφίσουν και τον άλλον και μετέφερε την πύλη στη γραμμή του τείχους , αφού την έκανε ήδη πιο φαρδιά και πιο ψηλή , ενώ πριν και χαμηλή ήταν και σκοτεινή και επικίνδυνο το πέρασμα από αυτήν , εξαιτίας της ετοιμόρροπης αψίδας που κρεμόταν από πάνω.

Από εδώ προχωρώντας φτάνουμε σε άλλη πύλη , που απέχει 150 μέτρα από την προηγούμενη και ονομαζόταν Ορτά-καπού (Μεσαία πύλη). Κατά τους Τούρκους χρονογράφους με την πύλη αυτή συνενώθηκε η αγορά του Αλή πασά. Η αγορά αυτή χτίστηκε το έτος 1610 από το διάσημο αρχιτέκτονα Σινάν-κάλφα με δαπάνες του υπουργού του κράτους Αλή πασά από τον οποίο πήρε το όνομά της. Ήταν λιθόκτιστη και μολυβδοσκέπαστη. Στο μέσο της αγοράς ανοίχτηκε δήθεν ιδιαίτερη πύλη, που μέχρι και σήμερα ονομάζεται Ορτά-καπού. Από αυτήν πήρε το όνομα και η συνοικία που βρίσκεται δίπλα στην πόλη και η εκκλησία επίσης μέσα στη συνοικία ονομαζόταν

της Παναγίας Ορτά-καπού.

Κατά τη γνώμη μου όμως το πράγμα συνέβη αντίστροφα . Η πύλη δεν υπήρχε πριν από την κατάκτηση . Ανοίχτηκε μετά την ίδρυση της μεγάλης αγοράς για να διευκολύνει τη συγκοινωνία μέσα στην πόλη. Το όνομα της πύλης της αγοράς μεταδόθηκε στη νεόδμητη πύλη του τείχους.

Τέλος μετά από 150 μέτρων απόσταση φτάνουμε σε άλλη πύλη , που ονομαζόταν Αμπατζηλάρ-μπασή-καπουσού , όπως ονομαζόταν και η διπλανή αγορά , και όπως και μέχρι σήμερα ονομάζεται, αν και δεν υπάρχει πια κανένα κατάστημα από την άλλοτε ακμαία συντεχνία των αμπατζήδων. Ονομαζόταν Κουλέ-καπουσού, επειδή ήταν δίπλα στον πύργο του ωρολογίου. Και η πύλη αυτή είχε και από τις δύο μεριές σαν παραστάδες δύο τετράγωνους πύργους , λίγο έξω από τη γραμμή του τείχους. Είχε αντίστοιχη πύλη στη Δ. πλευρά την πύλη Καφές-καπού. Μ` αυτήν συγκοινωνούσε με ελικοειδή δρόμο και μαζί ενώνονταν και η οδός από την πύλη Ορτά-καπού.

Από εδώ μετά από απόσταση 150 μέτρων φτάνουμε στη ΒΑ γωνία του τείχους , όπου όπως είδαμε βρίσκεται ακέραιος ο πύργος του αυτοκράτορα Ιωάννη Κατακουζηνού και πάνω σ` αυτόν το ρολόι της πόλης.

Από την ανατολική πλευρά του τείχους , που είχε επισκοπήσει ο Albert Dumont, σώζονται κάποια λείψανα έξω από την αγορά του Αλή-πασά, που κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Σπουδαιότερα όμως λείψανα σώζονται στη Β. πλευρά , δίπλα στην Ιερά Μητρόπολη. Είχε μάλιστα ληφθεί απόφαση να απαλλοτριωθεί το μέρος αυτό.

Από την αρχαιολογική μελέτη του Γ.Ι.Λαμπουσιάδη 
"Περί των τειχών της Αδριανουπόλεως"
Ορεστιάς , 10 Φεβρουαρίου 1923