Τα τείχη της Αδριανούπολης (4)-Edirne surları (4)-Edirne walls (4)

Η βόρεια πλευρά των τειχών

Από εδώ προχωρούμε προς τη Β. πλευρά , που είχε μήκος 600 μέτρα , πάχος 4 μέτρα και παντού είχε επάλξεις . Σε απόσταση 100 μέτρων υψωνόταν τετράγωνος πύργος ύψους 14 μέτρων , που εξείχε λίγο από τη γραμμή του τείχους. Δίπλα στον πύργο βρισκόταν η εκκλησία του Αγίου Στεφάνου , που το 1653 ο μητροπολίτης Αδριανουπόλεως παραχώρησε στην Ιερά Μονή Μεγίστης Λαύρας και οι καθηγούμενοι του Μετοχίου άνοιξαν μετά το ρωσοτουρκικό πόλεμο πύλη . Από αυτήν οι κάτοικοι της πόλης επικοινωνούσαν με τους έξω. Το ίδιο έκαναν αργότερα και οι υπεύθυνοι του ναού της Ιεράς Μητρόπολης. Αυτές οι πύλες σώζονται μέχρι σήμερα και διευκολύνουν πολύ τη συγκοινωνία.

Μετά από 100 μέτρα υπήρχε δεύτερος πύργος όμοιος σε όλα με τον προηγούμενο και μετά από άλλα 100 μέτρα πύλη σιδερένια που ονομαζόταν Τοπ καπού, δηλαδή πύλη του τηλεβόλου , διότι πάνω στην αψίδα της ήταν εντοιχισμένο αρχαίο τηλεβόλο, που μόνο το στόμιό του φαινόταν. Δεξιά και αριστερά του υπήρχαν δυο πέτρινες σφαίρες με σιδερένιες λαβές. Και από τα δυο μέρη της πύλης υπήρχαν τετράγωνοι πύργοι , λίγο πιο έξω από τη γραμμή του τείχους. Η πύλη κατασκευάστηκε από το Σουλτάνο

 Μουράτ Α(1360-1389) για τους Οθωμανούς που κατοικούσαν έξω από την πόλη και έτσι μπορούσαν να επισκέπτονται το λουτρώνα που κατασκεύασε ο ίδιος Σουλτάνος και βρισκόταν δίπλα στην πύλη . Ο λουτρώνας σώζεται μέχρι σήμερα και είναι γνωστός με το όνομα Αλατζιά Χαμάμ [σημ. του συγγρ.:η πληροφορία προέρχεται από τα απομνημονεύματα του Αμπντουρραχμάν Τσελεμπή , γνωστού ως Χιμπρί (17ος αιώνας)].

Από εδώ προχωρώντας γύρω στα 100 μέτρα συναντούμε άλλο τετράγωνο πύργο περίπου 15 μέτρα ψηλό , που εξέχει λίγο από τη γραμμή του τείχους. Πάνω στην εξωτερική του επιφάνεια ο Μιχαήλ Παλαιολόγος, που κατέλυσε τη Λατινική αυτοκρατορία στην Ανατολή και πήρε πίσω την Κωνσταντινούπολη, ο οποίος έχτισε τον πύργο ή τον άλλαξε ριζικά, έγραψε την επιγραφή που αναφέρθηκε πιο πάνω :

Κ(ύρι)ε βοήθει τω (ευ)σεβεστάτω και φιλοχρίστω βασιλεί ημών Μιχαήλ Κομνηνώ τω Παλαιολόγω.

Πάνω στην πρόσοψη υπήρχε μαρμάρινη πλάκα με επιγραφή σε ιάμβους

ΑΝΑΞ ΜΙΧΑΗΛ ΑVCOΝΩΝ ΟΝΤΩC ΚΛΕΟC

ΛΥΤΡΩCΙΝ ΕVΡΕ ΔΙΟΝΗ Η ΚΩΝCΤΑΝΤΙΝΟΥ

ΠΥΡΓΩΜΑ ΤΕΥΧΕΙ ΚΑΤΕΝΑΝΤΙ ΒΑΡΒΑΡΩΝ

ΜΑΧΑC ΠΡΟCAYTΩΝ ΑΠΤΟΗΤΟΝ ΚΑΘΑΠΑΞ

Η επιγραφή αυτή τυπωμένη με κοινούς χαρακτήρες στο C.Ι.G. με αριθμό 8713 είναι λάθος διορθωμένη και αναγνωσμένη από τον Φράντζιο : 

υιός ων , στη δεύτερη γραμμή , αντί για το σωστό δι` ον η .

Στην τέταρτη γραμμή αυτούς , αντί αυτών .

Γι` αυτό λάθος αποδόθηκε στο Μιχαήλ Ζ` τον Παραπινάκη , γιο του Κωνσταντίνου Δούκα και της Ευδοκίας (1071-1078).

Πρώτος ο κ. Μ. Παρανίκας δημοσίευσε στο περιοδικό του Φιλολογικού Συλλόγου Κωνσταντινουπόλεως πανομοιότυπα την επιγραφή αυτή , που πήρε από εμένα, και ύστερα ο κ. Mordtmann , που  υπέδειξε και τρίτη έκδοση της επιγραφής, που έγινε με μικρά γράμματα στη σελίδα 109 του IV τόμου (1880) του Δελτίου Ελληνικής ανταποκρίσεως της Γαλλικής Σχολής στην Αθήνα. Η ανάγνωση του κ. Mordtmann συμφωνεί πλήρως με αυτήν που παρατέθηκε πιο πάνω και ακριβείς είναι οι παρατηρήσεις του , ότι πρόκειται για τον Μιχαήλ τον πρώτο από τους Παλαιολόγους , που το 1261 λύτρωσε την Κωνσταντινούπολη από τους Λατίνους και οχύρωσε και την Αδριανούπολη , όπως μαρτυρεί η άλλη επιγραφή. Ενώ εκείνη χάθηκε πριν από πολύ καιρό , η δεύτερη έπεσε από σεισμό το 1828 , μεταφέρθηκε από τους δικούς μας στην Ιερά Μητρόπολη και εντοιχίστηκε στη Δ. πλευρά του ναού , έξω από το νάρθηκα , όπου βρίσκεται μέχρι και σήμερα.

Ο πύργος όμως μετά την απώλεια των δυο επιγραφών παρέμεινε ακέραιος μέχρι το 1886 . Είχε υπερώο , στο οποίο υπήρχε παρεκκλήσι του Αρχαγγέλου Μιχαήλ . Ωραία προσωπογραφία του αγίου διακρινόταν στο Β. τείχος. Σ `αυτό άκουγαν τη θεία λειτουργία οι αρχηγοί της φρουράς που στρατοπέδευε από κάτω. Στη θέση του πύργου αυτού είναι χτισμένο σήμερα το Βουλγαρικό Γυμνάσιο.

Προχωρώντας περίπου 100 μέτρα συναντούμε άλλο τετράγωνο πύργο με το ίδιο ύψος με τον προηγούμενο. Στο μεσοδιάστημα των δύο πύργων ήταν παλιά εντοιχισμένη μαρμάρινη πλάκα με μήκος 1,50 , πλάτος 0,215 του μέτρου και πάνω της υπήρχε επιγραφή με μεγάλους χαρακτήρες ύψους 0,16μ. :

ΕΡΗΚΗΣΠΟΛ

Την επιγραφή αυτή την είχε διαβάσει στη θέση που αναφέραμε ο κ. Χατζή Ιωάννης Παρασχίδης. Η επιγραφή χάθηκε πριν από πολλές δεκαετίες , όμως ευτυχήσαμε να τη βρούμε κατά την αρχαιολογική περιοδεία μας στην Ανατολική Θράκη το 1920 , ο κ. Ν. Παπαδάκης και εγώ, εντοιχισμένη ανάποδα σε μια από τις αψίδες της πέτρινης γέφυρας που βρίσκεται 20 χιλιόμετρα ανατολικά της Αδριανούπολης, δίπλα στο Ελληνικό χωριό Ολ πασά.

Μετά από άλλα 100 μέτρα τελειώνει η Β. πλευρά του τείχους . Στη Β.Δ. γωνία υψώνεται πελώριος στρογγυλός πύργος, σε όλα όμοιος με τον πύργο του Ωρολογίου στη ΒΑ. πλευρά. Και αυτός έχει επάλξεις. Δεν υπήρχε καμιά επιγραφή πάνω του , όπως και στους υπόλοιπους τετράγωνους και στρογγυλούς πύργους , ούτε ίχνος επισκευής. Ο πύργος αυτός ονομαζόταν Ηλί-Βουργού και σύμφωνα με τον κ. Παρασχίδη και Αιλιοπύργιο · έτσι τουλάχιστο μου έλεγε ο αείμνηστος ότι είδε γραμμένο το όνομα αυτού του πύργου σε αρχαίους κώδικες . Αλλά τι μπορούσε να σημαίνει αυτό το όνομα ;

Μήπως ήταν από τα αρχαιότατα χρόνια αφιερωμένος στον αυτοκράτορα Αίλιο Αδριανό , τον χτίστη της πόλης και του τείχους ; Αλλά ο Χιβρί και μαζί με αυτόν όλοι οι Τούρκοι χρονογράφοι αποκαλούν αυτόν τον πύργο Γελλί-Βουργάζ , 

δηλαδή Πύργο των Ανέμων , ίσως γιατί ήταν πολύ εκτεθειμένος στη μανία του βίαιου Βοριά . Ο πύργος χρησίμευε ως φυλακή των Τούρκων μεγιστάνων που έπεφταν σε δυσμένεια.

Γι` αυτόν τον πύργο η λαϊκή παράδοση αναφέρει τα εξής : όταν ο αρχιτέκτονας του περίφημου τεμένους Σελιμιέ που ονομαζόταν δήθεν Ηλίας

τελείωσε το αριστούργημά του , προσκλήθηκε από το Σουλτάνο Σελίμ Β` , που αφού τον συγχάρηκε , τον ρώτησε πόσα παράθυρα έχει το τέμενος. Αυτός του απάντησε ότι έχει 999 και ο Σουλτάνος ρώτησε πάλι : και γιατί δεν τα έκανες 1000 ; Διότι , απάντησε ο Ηλίας με με τον αριθμό 999 (και μάλιστα στην τουρκική γλώσσα ντοκούζ γιουζ ντοξάν ντοκούζ) δηλώνεται πιο καθαρά το πλήθος τους , παρά με το μονοσύλλαβο μπιν (=χίλια). Την απάντηση αυτή ο Σελίμ δεν τη βρήκε ικανοποιητική και διέταξε τον αρχιτέκτονα να κατασκευάσει ακόμα ένα παράθυρο, για να συμπληρωθεί ο αριθμός χίλια.

Ο Ηλίας δεν ήθελε να βλάψει το αριστούργημά του , όμως φοβόταν την οργή του Σουλτάνου. Ανέβηκε στον πιο ψηλό εξώστη ενός από τους τέσσερις μιναρέδες και από εκεί πέταξε με ξύλινα φτερά , όπως ο ομότεχνός του Δαίδαλος , που οικοδόμησε το Λαβύρινθο της Κρήτης. Ενώ λοιπόν περνούσε πάνω από τον πύργο, έπεσε πάνω του το τρυπάνι (μπουργού) και γι` αυτό ο πύργος ονομάστηκε Ηλί-μπουργού , δηλάδή πύργος του τρυπανιού του Ηλία !

Η λαϊκή αυτή παράδοση που βασίζεται μόνο σε βεβιασμένη παρετυμολογία , όσο παράλογη κι αν φαίνεται, για εμάς  τους Έλληνες της Κεντρικής Θράκης έχει μεγάλη σπουδαιότητα , γιατί είναι ίδια με την παράδοση του Δαίδαλου , διαφέροντας πολύ λίγο από αυτήν.

Από την αρχαιολογική μελέτη του Γ.Ι.Λαμπουσιάδη 
"Περί των τειχών της Αδριανουπόλεως"
Ορεστιάς , 10 Φεβρουαρίου 1923